نمایندگان مجلس ایران در حین بررسی بودجه سال ۹۸، مصوبه ای را تصویب کردند که در صورت تائید از سوی شورای نگهبان، کالاهای اساسی در سال 98 با ارز دولتی وارد و با استفاده از کالا برگ یا کوپن الکترونیکی در بین مردم توزیع خواهد شد.
موضوع اعطای کوپن الکترونیکی و شارژ کارت های یارانه برای خرید کالاهای اساسی به یکی از مهم ترین مسئله ها در میان مردم تبدیل شده و تمامی افراد در پی اخبار تکمیلی در این باره هستند.
این طرح با توجه به کاهش قدرت خرید ۳۰ درصدی مردم برای تامین مایحتاج ضروری بوده و در قالب حمایت از اقشار جامعه و از سوی وزارت کار و راه اجتماعی مطرح شده تا کالای اساسی مردم در سبد خانوار تامین شود که در این راستا قرار است کارت های یارانه سالی ۳ تا ۴ بار هر مرتبه ۱۰۰ هزار تومان شارژ شود تا خانوارها از این طریق هم به وجه نقد دسترسی نداشته باشند و از طرفی کالاهای مورد نیاز خود را فروشگاه های سطح شهر خریداری کنند.
کوپن الکترونیکی چیست؟
کالا کارت یا کوپن الکترونیکی کارتی اسـت کـه نقش همان کوپن یا کالا برگ در دهه ۶۰ را بازی می کند. در طرحی کـه در دهه ۶۰ و هنگام جنگ پیاده می شد، بـه صورت متناوب و بر اساس یک زمان بندی، کوپن های کاغذی بـه خانواده ها بر اساس تعداد افراد خانوار تعلق می گرفت. هر کالا، کوپن مخصوص بـه خود را داشت. این کالا‌ها شامل بنزین، برنج، روغن، قند، شکر، صابون، پودر شوینده، پنیر، تن ماهی، گوشت، مرغ، تخم مرغ و … بود.
افراد می توانستند با کوپن، سهمیه مربوط بـه خود را از فروشگاه هایی کـه کالاهای مذکور را از دولت گرفته بودند، دریافت کنند. اکنون نیز کوپن الکترونیکی تقریبا همان نقش را ایفا خواهد کرد. با این تفاوت کـه کاغذ از این میان حذف شده اسـت.
این کارت ها تضمین کننده این نکته است که کالاهای اساسی وارداتی با یارانه ارزی (دلار ۴۲۰۰ تومانی) به دست مصرف کننده نهایی می رسد. اما مسأله ای که هنوز مسکوت مانده این است که مشخص نیست بابت استفاده از این کوپن ها مصرف کننده باید پولی بپردازد یا خیر.
وزارت تعاون درصدد است برای رسیدن کالای اساسی به نیازمندان واقعی، یک ابزار تضمینی ایجاد کند و از همان کارت بانکی که یارانه به آن واریز می شود، به عنوان کالا کارت استفاده کند.
میزان شارژ کوپن الکترونیکی
به طور متوسط هر سه یا چهار ماه یک بار این کوپن ها شارژ می شوند. معاون وزیر تعاون، احمد میدری در توضیحاتی تکمیلی درباره میزان شارژ این کارت ها گفته بود برای خانوار پنج نفره کـه تحت پوشش
کمیته امداد و بهزیستی باشد، شارژ خرید بـه مبلغ 150 هزار تومان درنظر گرفته شده و این رقم برای هر فرد 40هزار تومان اسـت.
این در حالی اسـت کـه پیش از این ناصر موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، نیز درباره میزان شارژ این کوپن های الکترونیکی گفته بود که کارت ها الکترونیکی تنها برای عبور از وضعیت امروز بـه وجود آمده و فعلا ماهیانه 100 هزار تومان شارژ می شود. البته این گفته ها تا حدی ابهام دارد؛ چرا که مشخص نیست کارت ها، هر سه یا چهار ماه یک بار مثلا بـه اندازه 300 یا 400هزار تومان شارژ خواهند شد یا هرماه 100 یا 150هزار تومان.
چه افرادی کوپن دریافت می کنند؟
به گفته مقام های وزارت تعاون، قرار اسـت دهک های پایین تر جامعه این کوپن های الکترونیکی را دریافت کنند. به طور دقیق تر، طرح کوپن الکترونیکی برای ۱۰ میلیون نفر اجرا می شود کـه تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند بنابراین گستره این طرح بیش از این تعداد از اقشار جامعه نخواهد رفت. بـه عبارت دیگر حدود ۱۲ درصد از مردم تحت پوشش این طرح خواهند بود.
کوپن الکترونیکی چه مزایا و معایبی دارد؟
درباره کوپن الکترونیکی نظرات متفاوتی در بین کارشناسان وجود دارد. از ویژگی های این طرح می توان به عدم پرداخت مستقیم پول بـه مردم اشاره کرد کـه بـه گفته وزارت تعاون، اتفاق مثبتی تلقی می شود. بـه گفته میدری، اگر پول مستقیم بـه مردم پرداخت شود، آثار مخربی دارد؛ چراکه همه متقاضی دریافت آن می شوند. تعداد زیادی از کارشناسان و نیز نمایندگان مجلس بر تامین نیاز‌های اساسی و اولیه مردم تاکید دارند.
شاید از این نظر، کوپن الکترونیکی مناسب باشد. اما برخی کارشناسان نیز معتقدند این اتفاق باعث افزایش تقاضا بین مردم خواهد شد. آنچه مسلم است، این است کـه مسئولان کشور تاکید کرده اند این طرح، یک برنامه موقتی است برای عبور از شرایط فعلی. نکته دیگر این کـه صرفا حدود ۱۲درصد مردم یعنی ۱۰ میلیون نفر مشمول این کوپن های الکترونیکی خواهند شد. ضمن آن که هنوز به طور دقیق مشخص نشده کوپن های الکترونیکی به چه کالاهایی تعلق می گیرند.
این طرح که فرآیندهای آن از پروژه سوخت و کارت سوخت بانکی سنگین تر بوده با همکاری شرکت های ذی ربط به صورت آزمایشی در استان های تهران و البرز اجرا خواهد شد که در همین راستا ۳ هزار نقطه اعلام شده برای فروش گوشت به عنوان اولین کالای سامانه سهمیه بندی کالاهای اساسی در نظر گرفته شده و تمامی کارت خوان های فعال در واحدهای عرضه کننده گوشت و کالاهای اساسی به روزرسانی شده است؛ این سامانه به منظور اجرای فرآیند سهمیه بندی با هدف حذف کوپن کاغذی انجام می شود که سهولت استفاده برای شهروندان و کاهش صفوف خرید را به دنبال دارد.
چرا این طرح اجرا می شود؟
هم زمان با افزایش قیمت دلار و بروز برخی نابسامانی ها در اقتصاد کشور، بسیاری از مسئولان و کارشناسان اعتقاد داشتند که این وضعیت، به اقشار پایین جامعه بیشتر آسیب وارد می کند. به عبارت دقیق تر، دارندگان درآمد‌های ثابت اعم از کارمندان، کارگران و تمامی حقوق بگیران در معرض آسیب بیشتری هستند. علیت این موضوع هم مشخص است. این افراد با وجود ثابت بودن درآمدشان، به دلیل کاهش ارزش پول ملی، از ارزش دارایی های آن ها کاسته می شود. این در حالی است که افرادی که درآمد آن ها متغیر است می توانند از وضعیت آشفته کنونی حتی سود ببرند و ناگهان ثروتمند تر شوند.
در این شرایط، گزارش ها از افزایش قیمت مواد غذایی و نیز مواد پلاستیکی حکایت داشت. برخی حتی از افزایش ۳۰ درصدی قیمت مواد غذایی خبر می دادند. مواد پلاستیکی حتی افزایش قیمت بیشتری را نیز تجربه کردند.
در این شرایط، مجلس طرحی دو فوریتی را تصویب کرد که دولت را موظف کرد حداکثر ظرف مدت دو ماه شبکه توزیع کالاهای اساسی مورد نیاز خانوارها را طوری ساماندهی کند که نیاز‌های اساسی خانوارها با قیمت سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان و بر اساس نرخ ارز ترجیحی در اختیار آن‌ها قرار گیرد.
به دنبال این مصوبه، محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه گفت که دولت پنج بسته حمایتی از برنامه جامع مقابله با تحریم ها را تدوین کرده که نخستین بسته آن مربوط به تامین کالاهای اساسی و داروی مورد نیاز مردم است. به گفته او، این بسته شامل مایحتاج عمومی، دارو و نهاده های کشاورزی است که بر این اساس ۱۳ میلیارد دلار برای ۲۵ قلم کالای اساسی و مورد نیاز مردم با ارز ۴۲ هزار ریالی اختصاص داده می شود.
