بانک مرکزی برای حذف ۴ صفر از پول ملی لایحه ای به دولت ارائه کرده و امیدوار است که این کار هر چه سریع تر به نتیجه برسد. با توجه به اختیاراتی که سران سه قوه به رئیس بانک مرکزی داده اند این اقدام می تواند به زودی انجام شود.
بر اساس این طرح که امسال (سال 98) در دست بررسی در کمیسیون اقتصاد هیئت دولت قرار گرفته است، واحد پول ملی جدید تحت عنوان تومان تعریف می شود که هر تومان معادل ده هزار (10000) ریال فعلی و یکصد (100) ریال جدید خواهد بود.
از سوی بانک مرکزی طول دوره گذار از ریال به تومان 24 ماه پیشنهاد شده است و در این مدت اسکناس ها و سکه های قدیمی جمع آوری و جایگزین خواهد شد.
هرچند که پیش از این گفته شده بود که در شرایط تورمی نباید اقدام به حذف صفر از پول ملی کرد و باید تورم تقریبا ثابت شده باشد، اما به نظر می رسد که این اقدام برای تصویب و اجرا به زمان نیاز دارد و به احتمال قوی تا آن زمان بانک مرکزی سیاست های خود را در جهت کنترل تورم نیز پیش خواهد گرفت.
حذف چهار صفر از پول ملی
بانک مرکزی بالاخره طرح حذف چهار صفر از پول ملی را نهایی کرد و حالا این طرح در حال بررسی در کمیسیون اقتصاد هیئت دولت است. بالا رفتن تورم و کاهش ارزش پول ملی مشکلات زیادی در انتقال پول به وجود آورده است. نمونه آن حجم زیاد اسکناس های در گردش و استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات روزمره و سختی محاسبه آن ها است. حالا دیگر سکه ها کمتر به درد می خورند و به طور کلی از جریان تبادل پول حذف شده اند.
در ایران یک واحد پول خرد داریم که شاید اسمش هم در ایران به گوشتان نخورده باشد. آن هم دینار ایران است که به کلی کنار گذاشته شده و یاد و خاطره آن هم باقی نمانده است. استفاده نکردن از واحد پول رسمی ریال در صحبت های مردم و جایگزین شدن آن با واحد غیر رسمی تومان، همه و همه بخشی از مشکلاتی است که برای ریال به وجود آمده است. تازه می توانیم به این مشکلات، بالا بودن استهلاک اسکناس به خاطر نگهداری آن در حجم بالا، هزینه بالای چاپ و حذف اسکناس و همچنین استهلاک بالای دستگاه های خود پرداز و پول شمار را هم به عنوان دیگر پیامد‌های منفی کاهش ارزش واحد پول ملی شناخت.
اگر نگاهی به شاخص قیمت ها بیاندازیم می بینیم که در سال 1350 شاخص بهای کالا‌ها و خدمات مصرفی تنها ۰.۰۵۶ بود و در سال 1397 به ۱۵۳.۶ رسیده است. یعنی چیزی حدود دو هزار و ۷۰۰ برابر. این در حالی است که بزرگ ترین اسکناس ما با احتساب ایران چک ۵۰ هزار تومانی، در این مدت از هزار تومان به ۵۰ هزار تومان رسیده است که صرفا ۵۰ برابر رشد داشته است. همین موضوع در مجموع باعث شده کمتر کسی برای مبادلات بزرگ از اسکناس پول ملی استفاده کند. همه این ها دلیلی شده تا طرح حذف چهار صفر از پول ملی جدی تر از قبل پیگیری شود.
حذف صفر از پول ملی در دولت کلید خورد!
نخستین جرقه از جدی شدن دوباره حذف چهار صفر از پول ملی زمانی زده شد که بانک مرکزی در دی ماه سال گذشته از اسکناس ۵۰ هزار تومانی جدید خود رونمایی کرد و در طراحی این اسکناس نکاتی وجود داشت که توجه برخی را به خود جلب کرد.
نکته مهم نخست، استفاده از رنگ آمیزی متفاوت در ارقام چاپ شده روی اسکناس بود؛ به طوری که چهار صفر بعد از عدد ۵۰ با رنگ متفاوت و کم رنگ تر طراحی شده و در قسمت پایینی اسکناس نیز عدد ۵۰ به طور جداگانه درج شده بود.
اما آن طور که امروز (۲۷ فروردین) دفتر پایگاه اطلاع رسانی هیأت دولت اعلام کرده است، حذف چهار صفر از پول ملی در کمیسیون اقتصاد هیأت دولت بررسی خواهد شد.
با پیشنهاد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، طرح اصلاح نظام پولی کشور در قالب حذف چهار صفر از واحد پولی کنونی و تعریف واحد پولی جدید و بازنگری در اقطاع اسکناس و مسکوک در دستور کار دولت قرار گرفته است.
آثار حذف صفر
اگر شنیدید که کاهش چهار صفر از پول ملی تورم را کم می کند، بدانید که این جمله اشتباه است. چرا که خود بانک مرکزی در بررسی آثار احتمالی حذف چهار صفر از پول ملی می گوید این کار هیچ تاثیری بر شاخص تورم نخواهد گذاشت و صرفا واحد سنجش ارزش پول تغییر پیدا می کند.
به علاوه این که یک ملاحظه مهم باید در مورد حذف چهار صفر داشته باشیم. آن هم این که وقتی صفر‌ها حذف شوند، ممکن است فروشنده ها قیمت ها را رو به بالا گرد کنند. برای همین خود بانک مرکزی می گوید باید در این زمینه نظارت شدیدی از طرف نهاد‌ها انجام شود.
حذف چهار صفر بر روی سپرده های بانکی هم تاثیر نخواهد گذاشت. چرا که ارقام سپرده ها به یک نسبت کوچک می شود و تغییر مقیاس پیدا می کند. در این زمینه همه بانک ها باید میزان سپرده های بانکی را با واحد پول جدید تطبیق دهند.
حذف چهار صفر از پول ملی حتی روی قدرت خرید پول ملی و حتی افزایش حقوق کارمندان و کارگران هم تاثیر ندارد. چراکه ارزش پول ملی در داخل، تحت تاثیر میزان نقدینگی در مقایسه با رشد اقتصادی است. از نظر خارجی هم نرخ ارز تحت تاثیر صادرات، واردات و ورود و خروج سرمایه از کشور است. برای همین حذف چهار صفر از پول ملی صرفا حیثیت ظاهری پول ملی را در مقایسه با بقیه ارز‌ها بهتر می کند.
با اجرای طرح حذف 4 صفر از پول ملی ضمن تسهیل و بازیابی نقش ابزارهای پرداخت نقد در تبادلات پولی داخلی و کاهش هزینه های چاپ و نشر اسکناس و مسکوک، کارآمدی نظام پولی جدید طی سال های آتی استمرار یافته و نرخ برابری واحد پول ملی با ارزهای جهانی در کوتاه مدت آثار روانی مثبتی به همراه خواهد داشت.
حذف صفر از پول در کشورهای دیگر
از سال ۱۹۲۳ یعنی حدود ۹۵ سال پیش تا کنون، بیش از ۵۰ کشور دنیا تصمیم گرفته اند که واحد پولشان را با حذف صفر تقویت کنند. فرقی نمی کند کشور ضعیف و قوی، همه جور کشور‌ها تجربه حذف صفر از واحد پول ملی را دارند.
تا ابتدای دهه ۱۹۴۰ حذف صفر از پول ملی تنها در منطقه اروپا اجرا شد. از ابتدای دهه ۱۹۷۰ تا ابتدای دهه ۱۹۹۰، کشورهای آمریکای جنوبی از نظر دفعات و تعداد حذف صفر، از همه پیش رو تر بودند، اما در دهه ۱۹۹۰ این سیاست در سایر مناطق جهان نیز اجرا شد که به لحاظ دفعات اجرا جهش قابل توجهی نسبت به دوره های قبل داشته است.
رکورد دار حذف صفر کشور زیمباوه است که یک بار در سال ۲۰۰۸ میلادی ۱۰ صفر از پول ملی خود را حذف کرد. هر چند این طرح نتیجه ای در کنترل تورم نداشت و این کشور مجبور شد سال بعد یعنی ۲۰۰۹ دوباره ۱۲ صفر دیگر از واحد پول ملی خود را پاک کند. آخرین کشوری که صفر‌های پول ملی خود را کاهش داده، بلاروس واقع در شرق اروپا است که در سال ۲۰۱۶ پاک کردن چهار صفر از پول ملی را در دستور کار قرار داد.
